Helsedata – ei velferdstatleg livbøye? Ei diskursanalyse av lovnaden om norske helsedata

Abstract

Oppgåva undersøker dataøkonomiens inntog i den norske velferdsstaten – med fokus på datafisering i helse. Eg kikar nærare på teknologisk innovasjonsprosessar med data som kjernepunkt, og korleis teknologiske førestillingar og lovnadar om ei datadreven framtid utfordrar og utviklar velferdsstatleg logikk. Oppgåva argumenterer for at den norske helsedatalovnaden handlar om at enklare, betre og utvida tilgang på kvalitetssikra helsedata til sekundærbruk vil styrke forsking og innovasjon i og rundt helsefeltet. Ein slik vekst i forskings- og næringsintensitet med helsedata vil i sin tur bringe med seg gevinstar langs tre linjer 1) betre helse i populasjonen, 2) økonomisk vekst gjennom styrking av helsenæringa og 3) driftsmessig effektivisering av helsesektoren. Til saman vil gevinstpotensialet utgjere ein vesentleg del av redninga for ein pressa velferdsstat utfordra av auke i folkesjukdommar og ei demografisk utvikling som set spørjeteikn ved velferdsstatens framtidige berekraft. Den norske helsedatalovnaden undersøkast gjennom ei diskursanalytisk dokumentstudie av rapportar frå sentrale aktørar på helsedatafeltet. Med forventingssosiologien som ramme, svarar eg ut den todelte problemstillinga: 1 Korleis konstruerast framtida for norsk helsedatautnytting av sentrale aktørar på feltet? 2 Kva effekt kan denne framtidsbygginga få for organisering i norsk helsevelferd? Ved hjelp av forventingssosiologiske konsept undersøkast den norske helsedatalovnaden sin performative kraft i å koordinere notidig handling, investeringar og samarbeidskonstellasjonar. Eg argumenterer for at forventing og lovnadsbygging er verknadsfulle diskursive ressursar som nyttast strategisk i å skaffe oppslutning og stønad til teknologiske innovasjonsprosessar. Oppgåvas funn viser at inntoget av ein stødig helsedatalovnad har potensiale til å skape sterke alliansenetverk der heterogene aktørar arbeider på tvers av interessefellesskap for å gjere den norske helsedatalovnaden til ein realitet. Ei rekke sosiale og organisatoriske omskiftingar underbyggjer diskursane i den norske helsedatalovnaden. Den mest framtredande av dei er velferdsstatleg ansvarsforskyving frå stat til individ. Der sekundærbruk av helsedata skal skape velferdsteknologi som opnar opp for at pasientar og borgarar tek større ansvar for monitorering og førebygging av eiga helse. Ei slik utvikling letter byrda for helsevesenet i byte mot individuelt ansvar for risikominimering og eigen helse. Eit anna viktig skifte er den intensiverte datainnhaustinga som leggjast til grunn for full gevinstutnytting av norske helsedata.